امام کاظم علیه السلام، غسل و احیاء در شب قدر را برای خروج از گناهان توصیه نموده است.گویی زنده نگاه داشتن این شب،خزان گناهان خواهد بود.

و خداوند در این شب مواهب و بخشش ها و جوایزی دارد که منت گذاشته و به بندگانش عطا می کند. خدایا! من، بنده فقیرت، به فضل تو امید دارم.[١]

که شب قدر نهان در رمضان می باشد[٢]

خداوند بر ما منت نهاد و دینش را به ما عنایت فرمود. آیین روشن اسلام را بر ما نمایاند و ما را از مسلمانان قرار داد. او ما را رها نکرد؛ بلکه راه خیر و سعادت را نشان داد، راه سعادتی که رضوان و لطف او را در پی داشته و ما را به سمت خودش هدایت می کند. الحمد لله.

از جمله آن راه های نور و سعادت، ماه رمضان است. خداوند از طریق پیامبرش، این ماه را، شهر الله معرفی کرد، ماه روزه، ماه اسلام، ماه طهارت، ماه آزمایش، ماه قیام، ماهی که در آن، قرآن را برای هدایت همه مردم نازل کرد.

خداوند یکی از شب های این ماه را بر شب های هزار ماه فضیلت و برتری داد، گویی که یک عمر را در این شب قرار داده و آن را شب قدر نامید. شبی که در آن، فرشتگان و روح به فرمان پروردگارشان برای هر امری نازل مى گردند. و آن شب سلامتی و برکت پیوسته است تا سپیده دم.[٣]

روا شود همه حاجات خلق در شب قدر[٤]

حال که خدا چنین به ما عنایت نموده و کَرَم را به حد اعلا رسانده؛ ما چه کنیم؟ یا بهتر بگویم: چگونه از این رحمت استفاده ببریم؟ حال که در این شب قرآن را نازل کرده، چگونه شکرش به جای آوریم و رحمتی فزون تر بخواهیم؟

شکر خدا، دست ما خالی نیست و از جانب رسول الله و خاندانش سلام الله علیهم، راه نمایانده شده. در این مجال مختصر، به چند نمونه اشاره می کنیم:

١. شب زنده داری و مناجات

کسی که شب قدر، احیاء بدارد، همه گناهانش آمرزیده می شود ولو به تعداد ستارگان و به سنگینی کوه ها و به اندازه دریاها، گناه داشته باشد.[٥] این کلام امام باقر علیه السلام در تمجید شب زنده داری در شب قدر است. امام کاظم علیه السلام نیز غسل و احیاء در شب قدر را برای خروج از گناهان توصیه نموده است.[٦] گویی زنده نگاه داشتن این شب، خزان گناهان خواهد بود.

هرچند صِرف بیدار ماندن در این شب، ارزشمند است؛ اما در بیداری جسم نباید توقف کرد. مراد از زنده نگه داشتن این شب، فقط بیداری جسم نیست، بلکه بیداری روح است. مهم آن است که این بیداری، جان را بیدار کند و این شب تاریک عمرمان در تقویم زندگی مان بدرخشد.[٧]

چنین شب گر مجال افتد که با دلدار بنشینی     شب قدر است و شب های چنین بیدار خوش باشد[٨]

٢. کسب دانش

جایگاه ویژه و فضیلت دانش اندوزی در اسلام بر کسی پوشیده نیست. حکمت و دانش به اندازه ای ارزشمند است که برای به دست آوردنش، کشیدن رنج های بسیار هم رواست. حکمت، گمشده مومن است که در همه حال و همه وقت، حتی در لیلة القدر به دنبال آن است.

پیامبر خدا صلی الله علیه واله وارد مسجد شد و مردم را در دو حلقه دید؛ یکی حلقه عبادت و ذکر. دیگری حلقه تعلیم و تعلم. پیامبر، حلقه دوم را که به مذاکره و بحث علمی مشغول بودند برگزید و در جمع آنان نشست.[٩]

وقتی مقدار کمی از علم برتر از عبادت بسیار باشد،[١٠] زمان هم زمانی بهتر از هزار ماه باشد، چه نیکوست که این کار پسندیده در این زمان مبارک بیشتر دنبال شود.

البته عبادت، جایگاه مهم خود را دارد، اما نه از سر عادت و روزمرگی. بلکه از روی بینش و آگاهی که امام رضا علیه السلام فرمود: لَیْسَ الْعِبَادَةُ كَثْرَةَ الصَّلَاةِ وَ الصَّوْمِ إِنَّمَا الْعِبَادَةُ التَّفَكُّرُ فِی أَمْرِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَل؛ [١١] انجام زیاد نماز و روزه، عبادت نیست؛ بلکه عبادت، تفکر در امر خداوند عزوجل است.

٣. تلاوت قرآن و دعا

شب قدر، شب نزول قرآن است. زمان مناسبی است که قرآن را از مهجوریت درآوریم و بار دیگر در این کتاب انسان ساز نگاهی بیندازیم. به آن نگاه بیندازیم، شمرده شمرده و با تأنی بخوانیم، در آن اندیشه کنیم و درس بگیریم و به کار بندیم. قرآن، سخن گفتن خداست با ما. ببینیم خداوند به ما چه می گوید و همچون اقبال لاهوری، خود را مخاطب مستقیم قرآن بدانیم؛ گویی خدای ماست که با ما حرف می زند.[١٢]

دعا، سخن گفتن ماست با خدا. دعا از منزلت بالایی برخوردار است. دعا، خواستن از خداست. دعا، کلید رهایی از بلایاست. شب قدر، بهترین موقعیتی است که می توان یک شَبه، ره صد ساله را پیمود. بهترین زمانی است که می توان از خدا خواست. مرحوم شیخ عباس قمی، مجموعه جامعی از دعاها و نمازهایی که در مورد این شب وارد شده را در کتاب شریف مفاتیح الجنان، گرد آورده است.

مهمان حق شدیم و خدا وعده کرده است[١٣]

ماه رمضان، ماه خداست و شب قدر، نگین شب های این ماه. میزبان وعده پذیرایی باشکوهی داده؛ پذیرایی که چشم بشر ندیده، در عین حالی که چشم بشر را خیره خواهد کرد:

فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِی لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْینٍ جَزاءً بِما کانُوا یعْمَلُونَ؛[١٤]هیچ کس نمی داند چه چیز از آنچه روشنی بخش دیدگان است به [پاداش] آنچه انجام می دادند برای آنان پنهان کرده ام.

وعده الاهی، سوخت و سوز ندارد، حتمی است. ما باید تصمیم بگیریم که چه میزان از رحمت الاهی را برای خود طلب کنیم. او خوان کَرَم را گسترده و همگان را به مهمانی فراخوانده. پیامبر صلی الله علیه واله فرمود: مَنْ أَدْرَک لَیلَةَ الْقَدْرِ فَلَمْ یغْفَر لَهُ فَأَبْعَدَهُ اللَّه؛[١٥] کسی که شب قدر را درک کند و آمرزیده نشود خداوند او را از رحمتش محروم کرده است. چرا که همه چیز برای بهشت رفتن مهیاست. تنها کمی اراده لازم است:

               چون تو کاهل بودی اندر التجاء                   آن مصیبت ها عوض دادت خدا[١٦]

پی نوشتها:
١.برگرفته از دعای بعد از نماز شفع. شیخ طوسی؛ مصباح المتهجد، ج ١، ص ١٥٢.
٢.صائب تبریزی؛ گزیده اشعار.
٣.برگرفته از دعای «فرا رسیدن ماه رمضان» صحیفه سجادیه.
٤.مولوی؛ دیوان شمس.
٥.سید بن طاووس؛ الإقبال بالأعمال الحسنه، ج ١، ص ٣٨٥.
٦.شیخ حر عاملی؛ وسائل الشیعه، ج ١٠، ص ٣٥٨.
٧.برای مطالعه بیشتر مراجعه کنید به: شهید مطهری؛ آزادی معنوی، ص ٤٠.
٨.اوحدی مراغه ای؛ غزلیات.
٩.شهید مطهری؛ داستان راستان، ج ١، ص ٢٧.
١٠.رسول الله صلی الله علیه واله: قَلِیلٌ مِنَ الْعِلْمِ خَیْرٌ مِنْ كَثِیرِ الْعِبَادَةِ. بحارالأنوار؛ج١،ص١٨٥.
١١.علامه مجلسی؛ بحارالأنوار،ج٦٧،ص٢٥٢.
١٢.شهید مطهری؛ حماسه حسینی، ج ١، ص ٣٤١.
١٣.دیوان شمس.
١٤.سجده؛ ١٧.
١٥.بحارالأنوار، ج ٩٤، ص ٨٠.
١٦.مولوی؛ مثنوی معنوی، دفتر سوم