با صداي بوق پيام به خودش آمد. خسته و بي‌حوصله از هجم زياد پيام‌هاي تكراري كه به لطف عضويت در شبكه‌هاي اجتماعي تلفن همراه به دستش مي‌رسيد، به سراغ تلفنش رفت تا يك جوك يا متن تكراري ديگر را بخواند.
نویسنده : محمد‌مهدي نيك‌ضمير
اين پيام اما با پيام‌هاي ديگر فرق داشت. اين يكي تصويري از الهه پول بود. تصويري از زن چهاردستي كه به سبك هندوها با زيور‌آلات زيادي خود را تزئين كرده بود. در بالاي تصوير نوشته شده بود: «اين تصوير الهه پول است آن را به شش نفر از دوستان خود ارسال كنيد و ظرف چهار روز ثروتمند شويد. اگر آن را به 12 نفر ارسال كنيد ظرف دو روز ثروتمند مي‌شويد. اين مطلب شوخي نيست شما يك ثروت بادآورده غير‌قابل تصور به دست خواهيد آورد و اگر آن را پاك كنيد شما هيچ‌وقت به عنوان يك فرد ثروتمند شناخته نخواهيد شد! باور كنيد الهه پول براي شما كار مي‌كند».
ثروت بادآورده الهه پول و شش تا 12 نفري كه بايد اين پيام را برايشان ارسال مي‌كرد و از همه مهم‌تر تهديدي كه وي را تا آخر عمر از ثروتمند شدن محروم مي‌كرد. انگار انتخاب سختي پيش رو داشت!
زنجيري كه نبايد پاره شود!
كافي است با لمس آيكون داده‌هاي تلفن همراه يا واي‌فاي به اينترنت متصل شويد. صداي بوق كوتاه آنقدر پشت سر هم نواخته مي‌شود كه كم كم به شكل يك صداي يكنواخت در مي‌آيد. گاهي وقت‌ها براي فرار از اين صدا گزينه سكوت را انتخاب مي‌كني تا لااقل صداي پيام‌هاي پشت سر هم آزارت ندهد.
حالا اما نوبت به خواندن پيام‌هايي است كه از سوي دوستان حقيقي يا مجازي‌ات فرستاده شده است. جوك، داستان‌هاي كوتاه عبرت‌آموز، نقل‌قول‌هايي از افراد مشهور و بزرگان كه گاهي مي‌خواني و گاهي نخوانده از كنارشان عبور مي‌كني و گاهي بعد از آنكه خودت مي‌خواني طبق قاعده فعاليت در شبكه‌هاي اجتماعي با انتخاب گزينه «كپي» پيام را براي گروه يا دوستان ديگرت به«اشتراك» مي‌‌گذاري. در بين اين همه پيامي كه طي روز به دستت مي‌رسد اين پيام با آنهاي ديگر فرق دارد و تو نمي‌تواني آن را ناديده بگيري. ابتداي پيام آمده است: «به خدا اين واقعيه. منم باور نمي‌كردم اما خيلي زود نتيجه گرفتم». ادامه متن گاهي داستان شفا گرفتن يك دختر‌بچه سرطاني است. گاهي ماجراهاي عجيبي نظير نامه شانس يا عكس چهره‌اي عجيب و غريب كه دور تا دورش سكه‌هاي طلاست و به عنوان الهه پول معرفي شده يا حتي گاهي اذكار و آياتي از قرآن است. تا اينجاي كار هم مشكلي پيش نمي‌آيد. اصل مشكل در ادامه مطلب است؛ مطلبي كه از شما مي‌خواهد تا اين متن را به 10 نفر ديگر غير از خود فرستنده پيام بفرستيد و در نتيجه اين كار ظرف مدت كوتاهي خبري خوش به شما مي‌رسد يا به مقصود و مطلوب دلتان مي‌رسيد! اما اگر اين پيام را ناديده بگيريد و آن را براي كسي نفرستيد در آن صورت است كه مشكلي برايتان پيش مي‌آيد و حادثه‌اي ناگوار برايتان رخ خواهد داد. اين بخش از پيام گاهي وقت‌ها به قدري مهيب و جدي طرح مي‌شود كه حتي اگر هيچ يك از بخش‌هاي ديگر چنين نوشته‌هايي هم شما را جذب نكند، براي فرار از حادثه پيش‌بيني شده در انتهاي متن، شما هم با انتخاب گزينه كپي چنين پيامي را به چندين نفر ديگر انتقال مي‌دهيد تا يكي از حلقه‌هاي زنجيره‌اي باشيد كه طراحانش نمي‌خواهند هرگز پاره شود.
محملي براي انتشار گسترده‌تر خرافات
شايد شما هم به خاطر داشته باشيد روزگاري كتب ادعيه و قرآن‌هايي كه در امامزاده‌ها و برخي مساجد قرار داشت پر بود از دستنوشته‌هايي درباره ماجراي يك خواب كه ظاهراً هدف اين خواب هم امر به معروف و نهي از منكر بود. اما هر كس اين متن را مي‌خواند موظف بود تا همين متن را در چند قرآن يا مفاتيح ديگر بنويسد وگرنه ممكن بود حادثه‌اي ناگوار برايش رخ دهد. درست مانند حوادثي كه در داستان درباره كساني كه اين پيام را جدي نگرفته بودند ذكر شده بود. خلاصه كلام اينكه تمام فرصتي را كه مي‌توانست براي عبادت و خواندن دعا يا قرآن صرف كند بايد براي مخدوش كردن اين كتاب‌ها صرف مي‌كرد تا افراد بيشتري در اين دام بيفتند. در همان زمان هم علما و انديشمندان با اطلاع‌رساني در اين باره تلاش كردند تا اين آسيب را از جامعه ريشه‌كن كنند. حالا ديگر كمتر پيش مي‌آيد كه با چنين متوني در حاشيه قرآن‌ها و كتب ادعيه زيارتگاه‌ها مواجه شويد. دليل اين مسئله اما آگاهي جامعه و رخت بر بستن خرافات از فضاي فكري مردم نيست بلكه حالا خرافات و مهملاتي از اين دست فضاي امن‌تر و گسترده‌تري را براي فعاليت خود پيدا كرده‌اند؛ فضاي مجازي ظرفيت تازه‌اي است كه مي‌تواند متوني از اين دست را در مدت زمان چند ثانيه‌اي ميليون‌ها بار انتشار دهد، بنابراين محمل مناسب‌تري به نظر مي‌رسد. نكته قابل تأمل ديگر آن است كه در اينجا به دليل سرعت انتشار خيلي وقت‌ها افراد بدون آنكه درباره صحت و سقم چنين پيام‌هايي فكر كنند يا اينكه فرصتي براي تحقيق درباره آنها به‌دست بياورند اين پيام‌ها را با سرعت بالا منتشر مي‌كنند.
وقتي خرافات جان مي‌گيرد
بديهي است خرافات در جايي رشد مي‌كند و اثر مي‌گذارد كه عقلانيت كنار گذاشته شود و جهل حكمفرماي زندگي ما باشد. اما زمينه‌هاي اجتماعي متعددي نيز بر شيوع و گسترش چنين باورهايي اثر‌گذارند. به عنوان نمونه وقتي آينده در جامعه‌اي مبهم باشد و افراد به طور جدي از فرداي خود مطمئن نباشند، نگراني‌هايي در جامعه شكل مي‌گيرد. از سوي ديگر زماني كه تلاش‌هاي افراد از راه‌هاي معمول و معقول به ثمر نمي‌نشيند نوعي از نا‌اميدي در جامعه شيوع مي‌يابد. در اين راستا برخي افراد به سراغ راهكارها و روش‌هاي نامعمول و ميانبرهايي مي‌روند كه معمولاً هم جزو جرائم اجتماعي محسوب مي‌شود اما نتيجه گرفتن از اين روش‌ها موجب مي‌شود تا خيلي‌ها تلاش كنند يك شبه ره صد ساله را طي كنند. در برابر اين برخي ديگر هم كه شايد ريسك‌پذيري رفتن به دنبال مسيرهاي خلاف و ميانبرهاي مشكوك را ندارند و از طرفي چندان اهل تلاش و كوشش هم نيستند، به سمت وسوي خرافات متمايل مي‌شوند. اما وقتي جامعه‌اي به خرافات آلوده شود از واقعيت‌ها دور شده و خيلي راحت‌تر ضربه مي‌خورد.
پيام‌هايي با لباس معنويت
در بين پيام‌هايي از اين دست پيام‌هاي حاوي اذكار و دعاها و حتي آيات قرآني هم كم نيستند. «سلام، ختم 3ميليون صلوات جهت شفا يافتن كودك 4 ساله (متين) از سرطان (به لطف رحمت خدا)، سهم شما 5 صلوات و ارسال به 5 نفر، لطفاً قطع‌كننده زنجير نباش»؛ «لا اله الا الله محمد رسول‌الله، اين كلمه مبارك را براي 10 نفر sms كن، فردا صبح خبر خوشي مي‌شنوي، خدا‌وكيلي كوتاهي نكني، همه فرستادن جواب داده، امتحانش ضرر نداره، اول نيت كن». «المجيد، الكريم، الوحيد، الاحد، الصمد، الغدير، المالك، الرحمن، الرحيم، الله همه جا هست، براي 9 نفر بفرست به‌جز خودم، فردا خبر خوبي بهت ميرسه، اگر كوتاهي كني تا 9 سال بدشانس ميشي، حقيقت داره، براي فرستادن نام خدا شك نكن». «8 بار بگو الله و به 8 نفر بفرست. شك نكن خيلي زود خبر خوش مي‌شنوي». در مواجهه با اين پيام‌ها ديگر كار خيلي سخت مي‌شود و حتي اگر به تهديدهاي آن فكر نكني نمي‌داني آيا نفرستادن چنين پيامي برايت مسئوليت شرعي خواهد داشت يا خير؟
حكم شرعي پيام‌هاي زنجيره‌اي
آيت‌الله صافي‌گلپايگاني درباره حكم پيام‌هاي زنجيره‌اي با محتواهاي به ظاهر شرعي مي‌گويد: به طور كلي اين پيام‌ها بايد مدرك صحيح شرعي داشته باشد و در غير اين صورت ارسال آنها براي ديگران جايز نيست و بايد از آنها جلوگيري شود. به گفته آيت‌الله نوري‌همداني نيز مطالبي كه ادعاهاي اين پيام‌هاست صحت ندارد، ولي ذكر خداوند متعال در هر حال خوب است.
آيت‌الله مكارم‌شيرازي هم در اين باره معتقدند:هيچ كدام از اين امور اعتباري ندارد و سزاوار است مردم به اين كارها دامن نزنند ولي هرگونه دعا و ذكر خدا و توسلات كار خوبي است.
آيت‌الله علوي‌گرگاني اما در اين باره مي‌گويند: گاهي اين پيام‌ها به صورت تشويق براي انجام عمل خير است بدون آنكه جنبه دستوري داشته باشد يا وعده و وعيدي در كنار آن باشد مثل ختم صلوات به نيت اوليا و ائمه(ع) كه در اين صورت نگارش و نشر آن مانعي ندارد. اما گاهي به صورت دستوري و بدون سند و مدرك معتبر است و به دنبال آن وعده يا وعيد خاصي بيان شده است كه در اين صورت نگارش و نشر آن صحيح نيست و اگر موجب ايجاد وحشت و ترس در عموم مردم يا انتساب به ائمه (ع) يا بزرگان باشد يا موجب ترويج مطالب خرافي شود حرام است و نبايد انتشار پيدا كند. در چنين صورتي اين عمل شرعاً حرام است انتساب آن افترا به پروردگار و اهل‌بيت عليهم‌السلام است. همچنين اگر مستلزم انتساب خلاف واقع به اهل‌بيت(ع) يا موجب ترويج خرافات شود حرام است. بنابراين بايد نسبت به آن بي‌توجهي كرده و آن را انتشار ندهند و نسبت به تذكر به افرادي كه قصد انتشار آن را دارند كوشا باشند.
بنا به تأكيد ايشان در صورتي كه عمل غيرديني را انتشار دهند و موجب ترويج يك امر غيرحقيقي و غيرشرعي شوند، درآمد آنها از اين راه حرام است.
آيت‌الله موسوي اردبيلي هم تأكيد كرده‌اند: اينگونه نوشته‌ها اعتبار ندارد.
به باور آيت‌الله شبيري‌زنجاني، در صورتي كه اين پيام‌ها مشتمل بر كذب و مفسده باشد و منتسب به متون ديني شود، جايز نيست. همچنين اگر عرف برداشت انتساب نمايد. در نهايت اينكه اينگونه امور الزامي براي افراد نمي‌آورد. همچنين در صورتي كه در مقابل كار حرام باشد، اكل مال به باطل است.
آيت‌الله سيدعزالدين حسيني زنجاني نيز با اشاره به اينكه قبل از انقلاب و اوايل انقلاب نيز اينگونه مطالب به صورت كاغذهاي دستنويس و احياناً چاپي پخش مي‌شد، مي‌گويند: انتشار بعضي از اين پيام‌ها موجب وهن شريعت و دين مي‌شود و لذا جايز نيست و هيچ‌گونه الزام شرعي هم در تكثير متوجه دريافت‌كنندگان نيس
:: موضوعات مرتبط:
اخبارتحلیلی ,
,
:: بازدید از این مطلب : 862
|
امتیاز مطلب : 0
|
تعداد امتیازدهندگان : 0
|
مجموع امتیاز : 0
عضو شوید
عضویت سریع
آمار
وب سایت:
آمار مطالب
آمار بازدید
