با توجه به آیات و روایات و زیارت¬ها و دعاها، تعریفات و توصیفات ارزشمندی درباره¬ی مادران گرامی ائمه¬ی اطهار(علیهم السّلام) می¬توان ابراز و اظهار کرد؛ ویژگی¬هایی که ذیل زندگانی کلیه¬ی مادران آن بزرگواران قابل طرح است. البته حضرت فاطمه (علیها السّلام) که خود در زمره¬ی اهل بیت عصمت قرار دارد، مورد نظر این مقاله نمی¬باشد.
1. همسری امام معصوم(علیه السّلام)
نخستین فضیلت مادران ائمه (علیهم السّلام) آن است که یازده تن از آن فرزانگان – بجز حضرت فاطمه بنت اسد- افتخار همسری ائمه¬ی (علیهم السّلام) را داشته¬اند. و این خود نمایانگر شأن و منزلت رفیع آن¬ها می¬باشد؛ زیرا هر چند از نظر عقلی کفو و همطراز معصوم کسی جز معصوم نیست، اما با توجه به آن که چنین همسنگانی وجود نداشته¬اند، مشخص می¬گردد که همسران ائمه¬ی هدی از حداکثر سنخیت با شوهران خود برخوردار بوده¬اند؛ چرا که در غیر این صورت، ائمه (علیهم السّلام) به ازدواج با آنان راضی نمی¬شدند. البته این حقیقت در مورد آن دسته از همسرانی است که ائمه¬ی معصوم، خود به ازدواج با آنان اقدام می¬کردند و به ازدواج¬هایی که جنبه¬ی سیاسی داشته یا تحت فشار حکام ستمگر صورت می¬گرفته، ربطی ندارد.
2. مقام مادری امام(علیه السّلام)
دومین و مهم¬ترین خصوصیت این بانوان بی¬نظیر آن است که همچون فاطمه¬ی زهرا(علیها السّلام) شایستگی مادری حجّت خدا را دارا بوده¬اند. در روایتی از رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) آمده است: خداوند ما را از بهترین معادن از جهت اصل و طبع و بهترین کشتزارها از جهت رویش، میان پدران و مادران خارج ساخت.(هلالی ، 1424 ق، ص 379)
از سویی، علمای دانش کلام گفته¬اند که امام – و به طریق اولی پیامبر(صلی الله علیه و آله)- باید در تمامی خصلت¬های پسندیده از همگی مردم بالاتر باشد: (( یجب ان یکون الامام افضل من لرّعیـة فی جیع المحامد.)) ( مظفر، 1395ق، ج2، ص 29) چون شرافت نژادی و برتری والدین جزو خصایص نیک محسوب می¬گردد، پس ائمه هدی در این ویژگی هم ممتاز و سرآمد دیگران بودند. نتیجه این که مادران اهل بیت(علیهم السّلام) اشرف و افضل از دیگر بانوان به شمار می¬آمده¬اند.
3. پاکی از آلودگی به وقت فراغت از حمل
مقصود از پاکیزه بودن امام(علیه السّلام) در وقت تولد که در برخی از روایات بدان اشاره شده (مجلسی، 1403ق، ج25، ص 116- 117) طهارت و پیراستگی مادر امام از نفاس است. و این خود وجه تمایز دیگری میان مادران اهل بیت(علیهم السّلام) و دیگر مادران است و کرامتی مهم برای این بانوان فرهیخته به شمار می¬آید.
4. ارحام مطّهر
در زیارت¬ها و روایات، از مادران شریف اهل بیت(علیهم السّلام) و اجداد مادری آنان با عبارت¬های ((ارحام مطهّرات))،(( ارحام طاهره)) (( ارحام الطاهرات المطهّرات))، (( ارحام الزکیـة من النساء)) و جز آن یاد شده که همگی دلالت بر فضیلت بسیار زیاد آن بانوان دارد و منقبتی یادشدنی برای این فرهیختگان به شمار می¬آید. در یکی از زیارت¬ها که درباره¬ی زیارت امام حسن، امام سجاد، امام باقر و امام صادق(علیهم السّلام) است، می¬خوانیم: (( لم تزالوا بعین الله ینسخکم من اصلاب کل مطهّر و ینقلکم من ارحام المطهّرات لم تدنسکم الجاهلیـة الجهلاء و لم تشرک فیکم فتن الاهواء طبتم و طابت منبتکم)) ( ابن قولویه، بی¬تا، ص 119)؛ پیوسته تحت عنایت خداوند بودید. او شما را از صلب پدرانی مطهر به رحم¬هایی پاک منتقل ساخت. اوج جاهلیت آن دوران،شما را آلوده نساخت و فتنه¬ی هواهای نفسانی به وجودتان راه پیدا نکرد. پاک هستید و رستنگاهتان نیز پاک است.
در این روایت و امثال آن، مادران گرامی اهل بیت(علیهم السّلام) و اجداد مادری¬شان و پدران گرامی آنان و اجداد پدری¬شان و نیز رستنگاه آنان- که ظاهراً والدینشان می¬باشند- به صفاتی همچون پاکی و پاکیزگی و نظایر آن، توصیف شده¬اند.
5.حامل نور رسول الله (صلی الله علیه و آله) فرمودند: (( خداوند، من، علی، فاطمه، حسن و حسین را هفت هزار سال پیش از آن که دنیا را خلق کند، آفرید... وقتی خداوند اراده فرمود صورت¬های ما را بیافریند، ما را به شکل عمود نور قرار داد. آن¬گاه ما را در صلب آدم نهاد.. وقتی ما را در صلب عبدالمطلب قرار داد، آن نور را خارج کرده، دو نیمه نمود؛ نیمی از آن را در صلب عبدالله و نیمه¬ی دیگر را در صلب ابوطالب نهاد. نیمه¬ای که از آنِ من بود به آمنه و نصف دیگر را به فاطمه دختر اسد سپرد. آمنه من را به دنیا آورد و فاطمه¬ی بنت اسد، علی را. سپس خداوند- عزّوجلّ- همان عمود را به علی بازگرداند و از آن دو نیمه، حسن و حسین پا به عرصه¬ی وجود نهادند. آن چه از نور علی است، در فرزندان حسن قرار گرفت و آن چه از نور من است، در فرزندان حسین قرار گرفت و آن نور به آمنه از فرزندان حسین تا روز قیامت منتقل می¬شود.)) (مجلسی، 1403ق، ج15، ص7و8) به نظر می¬رسد چون مادران ائمه(علیهم السّلام) یکی از علل و اسباب ولادت ائمه¬ی هدی(علیهم السّلام) بوده¬اند، حاملانِ نور رسول خدا(صلی الله علیه و آله) به شمار می¬آمده¬اند و این یکی از بزرگ¬ترین- ویا بزرگ¬ترین – افتخارِ این عزیزان به شمار می¬آید.
6. مقام مادری امام زمان(علیه السّلام) .
با توجه به برخی از روایات که در آنها از حضرت فاطمه(علیها السّلام) به عنوان مادر اهل بیت عصمت و طهارت یاد شده، شاید بتوان حضرت آمنه، حضرت خدیجه، حضرت فاطمه بنت اسد، حضرت شهربانو، حضرت فاطمه بنت الحسین، حضرت ام فروه، حضرت حمیده، حضرت نجمه ، حضرت سبیکه، حضرت سمانه و حضرت حدیث را نیز مادر امام یا امامانی که با واسطه به آنان منتهی می¬شوند، دانست و در همین زمینه، از این بانوان عالی قدر- یعنی فرد فردشان- به عنوان مادر امام زمان(علیه السّلام) یاد کرد.
7. الطیبات للطیبین
مادران مطهّر و مقدس اهل بیت پیامبر(صلی الله علیه و آله) مصداق کامل و بارز آیه¬ی (( وَالطَّیِّبَاتُ لِلطَّیِّبِینَ وَالطَّیِِّبُونَ لِلطَّیِّباتِ)) (نور: آیه¬ی 26) می¬باشند؛ یعنی زنان پاکیزه از آنِ مردان پاک و مردان پاک از آنِ زنان پاکیزه¬اند.
با توجه به آن که اهل بیت عصمت و طهارت مصداق تمام و کمال(( الطیبین)) و (( الطیبون)) بوده¬اند، مسلّماً همسران آنان، مصدق(( الطیبات)) بلکه بارزترین مصداق-های آن محسوب می¬شده¬اند. از این جا می¬توان به شرافت این دسته از همسران اهل بیت و سنخیت و تناسب روحی آنان با ائمه¬ی هدی(علیهم السّلام) پی برد.
8. پیوند با عرش الهی
حیات قدسی اهل بیت(علیهم السّلام) از دوران کودکی و حتی پیش از آن، بلکه قبل از آن که بدن¬های شریفشان آفریده شود، شگفت¬انگیز وحیرت¬آور است. آنان از جنبه¬ی بشری و جسمانی هم تفاوت¬های فراوانی با دیگران داشتند. در روایتی درباره¬ی مواد تشکیل دهنده¬ی نطفه¬ی آنان به لسان شریف امام صادق(علیه السّلام) آمده است: هنگامی که خداوند می¬خواهد روح امامی را بگیرد و بعد از او امامی بیافریند، قطره¬ای از آب زیر عرش را به طرف زمین فرستاده، بر میوه یا گیاهی می¬نشاند.امام از آن میوه یا گیاه میل می¬نماید و خداوند از آن قطره ، نطفه¬ی امام بعدی را در صلب او قرار می¬دهد. سپس به رحم منتقل می¬شود(مجلسی، 1403ق، ج25، ص 39)
با توجه به این روایت، باید گفت: مادران عالی مقام اهل بیت(علیهم السّلام) با عرش الهی پیوند داشته و این کرامت و افتخاری بس بزرگ برای آنان به شمار می¬آید.
9. بشارت¬ها و کرامت¬های دوران حمل
بزرگ¬ترین موهبت الهی که به مادران قدس امامان شیعه تعلق گرفت، شایستگی آن بزرگواران برای حمل و پرورش آن اسرار الهی بود.
از آن رو که سراسر حیات اهل بیت عصمت و طهارت( علیهم السّلام) ، کرامت و معجزه بوده است، مادران گرامی¬شان نیز در بخشی از آن ها که به دوران حملشان مربوط می¬شود، شریک بوده و ناظر آن شگفتی¬ها بودند. در روایتی به نقل از اسحاق بن جعفر(علیه السّلام)، فرزند امام صادق(علیه السّلام)، آمده است: شنیدم پدرم می¬فرمود: وقتی مادر یکی از اوصیا حامله می¬شود، دچار سستی¬ای همچون غش می¬گردد و به همین حالت در تمامی روز – اگر حمل در روز باشد- یا تمامی شب- اگر حمل در شب باشد- باقی می¬ماند. سپس در خواب مردی را می¬بیند که او را به فرزندی دارای علم وحلم بشارت می¬دهد. واین باعث شادمانی او می¬گردد. بعد از بیداری، صدایی از سمت راست خود می¬شنود که می¬گوید: به ((خیر)) حامله شدی و به (( خیر)) باز می¬گردی و (( خیر)) آورده¬ای. بشارت باد بر تو به فرزندی دانا و شکیبا.آن گاه در خود احساس سبکی کرده، دیگر در ناحیه¬ی شکم و پهلوهایش احساس ناراحتی نمی¬نماید. وقتی ماه نهم شد، صدای بلندی در منزل می¬شنود. چون شب ولادت فرا رسید، نوری در منزلش ظاهر می¬گردد که جز او و پدر امام، کس دیگری آن را نمی¬بیند. و وقتی می¬خواهد نوزاد را به دنیا آورد، نوزاد به حالت نشسته به دنیا می¬آید[ظاهراً یعنی با سر به دنیا نمی¬آید.] بعد از به زمین آمدن، حرکت می¬کند تا قبله مقابل صورتش قرار گیرد. آنگاه سه بار عطسه می¬نماید و با انگشتانش به حمد خداوند اشاره می¬کند. ناف بریده و ختنه شده است و دندان های رباعی¬اش در بالا و پایین، و دندان¬ نیش و ضاحکه¬اش برآمده است. از پیش رویش نوری مانند شمش طلا تا فاصله¬ی یک شبانه¬روز می¬درخشد و از دست¬هایش نوری طلایی رنگ ساطع می¬گردد...( کلینی، 1401ق، ج1، ص 387 و 388 / مجلسی، 1403 ق، ج25، ص 45 و 46) در روایت مزبور به تفاوت خمیرمایه و نطفه و نحوه¬ی ولادت و رشد خارق العاده¬ی امام در دوران حمل و غیر عادی بودن آن و پیراستگی از عوارض حمل یا برخی از آن ها که همگی از کرامت¬های امام است و نیز به کرامت¬های امهات ائمه در شنیدن بشارت¬های غیبی و ملکوتی و دیدن نوری که برای کسی جز معصومان(علیهم السّلام) قابل رؤیت نیست، اشاره شده است. این امتیازها بیانگر قابلیت¬های فوق العاده آن بانوان گرامی است و از طهارت و روح قدسی آن فرزانگان حکایت می¬کند.
در روایت دیگری درباره¬ی منشأ آفرینش امام، به فرمایش حضرت صادق(علیه السّلام) آمده است: وقتی خداوند دوست دارد امامی را بیافریند، جرعه¬ای از آب زیر عرش را به فرشته¬ای می¬دهد.آن فرشته آن آب را به مادر امام می-نوشاند و از همان ، امام به وجود می¬آید...( مجلسی، 1403ق، ج25، ص37)
10. فضایل مادران اهل بیت(علیهم السّلام) با توجه به زیارتنامه¬ها
متأسفانه با وجود فضایل زیاد و کمالات بی¬حد و حصری که مادران عظیم الشأن آل الله دارند، ظاهراً بیش از دو زیارتنامه برای آنان وجود ندارد: زیارتنامه¬ی حضرت فاطمه بنت اسد و زیارتنامه¬ی حضرت نرجس خاتون . با این حال، فقراتی در آن¬ها هست که شامل تمامی آن بانوان گرانمایه و بی¬بدیل می¬شود. در زیارتنامه¬ی حضرت نرجس آمده است: (( السلام علی والدة الامام و المودعـة اسرار الملک العلام و الحاملـة لاشرف الانام))؛ سلام بر مادر امام و آن که اسرار ملک علام بدو سپرده شده، و از آن که با شرافت¬ترین مردم را دربرداشت.
ظاهراً منظور از(( اسرار))، امام (علیه السّلام) است که مادر امام مسئولیت پرورش و تربیت او را عهده¬دار شده بود. چون این توصیفات زیبا و دلنشین و در عین حال واقعی برای تمامی مادران ائمه(علیهم السّلام) وجود دارد، ظاهراً می¬توان چنین سلام¬هایی را نثار آنان هم نمود و بدین طریق با همه¬ی آنان سخن گفت و به زیارتشان شتافت.
در بخشی دیگر از همین زیارت آمده است: (( اشهد انک احسنت الکفالـة و ادیت الامانـة... و حفظت سرالله وحملت ولی الله و بالغت فی حفظ حجـة الله))؛ گواهی می¬دهم تو به خوبی کفالت کردی و امانت را ادا کرده، سِرّ خداوند را حفظ فرمودی و ولیَّ الهی را حمل کرده، در نگهداری حجّت حق تلاش فراوان نمودی.
این مدایح و شهادت¬ها را نیز می¬توان در مقام خطاب با دیگر مادران عظیم الشأن اهل بیت(علیهم السّلام) ادا کرد. بخش¬هایی از زیارتنامه¬ی حضرت فاطمه بنت اسد که با آن ها می¬توان دیگر مادران ائمه(علیهم السّلام) را زیارت کرد، به قرار ذیل است: (( اشهد انک احسنت الکفالـة و ادیت الامانـة ... و اشهد انک مضیت علی الایمان و التمسک با شرف الادیان))؛ گواهی می¬دهم تو به خوبی سرپرستی کردی و امانت را ادا فرمودی و شهادت می¬دهم تو با ایمان از دنیا رفتی در حالی که به بهترین ادیان چنگ زده بودی. به غیر از جملات نورانی مزبور، عبارات دیگری هم وجود دارد که ظاهراً با آن ها هم می-توان مادران بلند پایه¬ی امامان را زیارت کرد. |
عضو شوید
عضویت سریع
آمار
وب سایت:
آمار مطالب
آمار بازدید
