بررسی اجمالی عملیات رمضان

1-عملیات رمضان-رویکرد ارتش
مطابق طرح ریزی قرارگاه کربلا در جبهه ایران، طرح عملیاتی کربلا ۴ که به علت اجرا در ماه رمضان «عملیات رمضان» نام گرفت، در منطقه غرب جاده اهواز و شمال کانال ماهیگیری و شمال شرق بصره عراق اجراء گردید. آزادسازی خرمشهر در عملیات بیت المقدس که مطابق طرح عملیاتی کربلا ۳ انجام گرفت، تحلیل گران غربی را وادار نمود تا از ایران بعنوان خطر عمده منطقه یاد نموده و دولتهای غربی بطور جدی خواهان خاتمه جنگ شوند.

مسئله احتمال نفوذ ایران به خاک عراق بحث های زیادی را ایجاد کرده و اقدامات فراوانی را موجب گردید. در این راستا رژیم صهیونیستی اسرائیل به جنوب لبنان حمله کرد تا با استفاده از سیاست ضد صهیونیستی ایران، نیروهای ایرانی را متوجه لبنان نماید که بیان استراتژی «راه قدس از کربلا می گذرد» از طرف امام خمینی (ره) این ترفند را با شکست روبرو ساخت و همچنین عمده ترین دلیل اصرار دول غربی برای خاتمه جنگ، جلوگیری از حمله آفندی ایران به داخل عراق و حفظ توازن قدرت در منطقه بوده است تا از اینکه ایران به یک قدرت برتر تبدیل شود ممانعت بعمل آوردند.
کشورهای عربی، در این چهارچوب و با حمایت دول غربی، عراق را به روشهای زیر مورد حمایت قرار دادند:
-    اعزام پرسنل نظامی (نیروی انسانی)
-    ارسال تجهیزات نظامی
-    خرید تجهیزات نظامی برای عراق
-    اجازه عبور تجهیزات نظامی به مقصد عراق
-    کمک های فکری در طراحی عملیاتهای نظامی و دفاع سرزمینی عراق با برخورداری از این حمایت در منطقه عملیات رمضان اقدامات بسیار گسترده ای را شامل احداث مواضع، موانع، پمپاژ آب به داخل کانال ماهیگیری، توسعه منطقه آبگرفتگی و استقرار رده های پدافندی در عمق انجام داد.
عملیات رمضان در تاریخ ۲۲/۴/۱۳۶۱ در چهار محور و ۵ مرحله با رمز یا صاحب الزمان (عج) به اجرا درآمد.
به دلیل عدم آگاهی نیروهای خودی از عمق موانع دشمن و چگونگی پدافند جدید عراقی ها در این منطقه علی رغم پیشروی بسیار خوب اولیه، اهداف تصرفی غیر از منطقه ای در پاسگاه زید تثبیت نگردید.
آنچه تاکنون در دلایل عدم موفقیت عملیات رمضان کمتر به آن اشاره شده است. این نکته می باشد که عملیات رمضان اولین هجوم سراسری و گسترده ایران جهت نفوذ به خاک عراق است، یگانها و نیروهای خودی شرکت کننده در این عملیات بیشتر از ۱۵۰۰ گردان از ارتش و سپاه بود که با آمادگی کامل و تجربه خوب و روحیه عالی آماده نبرد بودند ولی تقویت حس ناسیونالیستی در سربازان عراقی بویژه ترغیب حس قومیت و نژاد عربی موجب گردید تا ضمن استفاده از امکانات و شیوه های جدیدتری در دفاع، مقاومت بیشتری از خود نشان داده و نیروهای خودی را زمین گیر کنند.
زنده یاد شهید سپهبد علی صیاد شیرازی علت روانی عدم موفقیت این عملیات را احساس غرور از موفقیت در عملیاتهای گذشته معرفی کرده است.
امیر سرلشکر شهید حسین فرجادی در این ایام در منطقه شلمچه به شهادت رسید.
نتیجه:
-    آزادسازی حدود ۲۵۰ کیلومتر مربع از خاک میهن اسلامی و ۸۰ کیلومتر از خاک عراق
-    انهدام تیپ های ۹۶، ۱۲، ۴۲ زرهی و تیپ ۸۸ مکانیزه و تیپ ۵۵ مختلط.
-    حدود ۱۰۰۰۰ کشته و زخمی و ۱۳۱۵ اسیر تلفات نیروی انسانی عراق بود.
-    انهدام ۶۵۰ دستگاه تانک و نفربر، ۱۵۰ دستگاه انواع خودرو،سرنگونی ۱۴ هواپیما و ۲ فروند بالگرد از ضایعات عراقی ها است.
-    تعداد ۱۰۰ دستگاه تانک و نفربر، مقادیر زیادی جنگ افزار و مهمات و تجهیزات به غنیمت نیروهای ایرانی درآمد.

منبع : کتاب اطلس نبردهای ماندگار
نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی

2-بررسی عملیات رمضان-رویکرد سپاه

عملیات رمضان
منطقه: جبهه جنوبي - شرق بصره
رمز: يا مهدي (عج) ادركني
تاريخ: 22/4 تا 7/5/1361
هدف: تهديد بصره از شرق و حضور در حشيه شط‌العرب
 وسعت منطقه آزادشده: 40 كيلومتر مربع

عبور از مرز و ورود به خاك عراق نياز به تبيين استراتژي جديدي داشت، استراتژي جديد نيز منابع و روش‌هاي تازه‌اي را مي‌طلبيد ليكن عمليات رمضان با همان مقدورات و روش‌هاي گذشته طرح‌ريزي شد. هدف اين بود كه با موفقيت در عمليات رمضان، منطقه‌اي آزاد خواهد شد و بدين وسيله پايان عادلانه جنگ ممكن مي‌گردد. امكان پايان جنگ ميسر مي‌شود. از سوي ديگر، از هفت ماه قبل از شروع اين عمليات خبرهايي از داخل عراق مي‌رسيد مبني بر تشكيل خطوط پدافندي مستحكم در مناطق استراتژيك، امّا اطلاعات از عمق دشمن كم‌تر به دست مي‌آمد. اطلاعات ماهواره‌اي به هيچ عنوان به ايران منتقل نمي‌شد، عكس برداري هوايي نيز نيازهاي عملياتي را تأمين نمي‌كرد، تنها اطلاعات خودي با شناسايي از نزديك و به وسيله نيروي انساني به دست مي‌آمد كه شناخت كافي از آرايش و استحكامات جديد ارتش عراق را در بر نداشت. در حالي كه تغيير آرايش نيروهاي دشمن و روش‌هاي جديد دفاعي آن‌ها حكايت از استراتژي جديد ارتش عراق مي‌كرد، نبود شناخت كافي از اين وضعيت تازه، آثار نامطلوبي بر عملكرد خودي گذاشت. به هر حال اين عمليات با طراحي و فرماندهي سپاه و ارتش در چهار محور و در پنج مرحله اجرا شد. نداشتن شناخت دقيق از وضعيت و استحكامات جديد نيروهاي عراقي به اختلال در اجراي عمليات انجاميد. هرچند تلاش اصلي عمليات به ثمر نشست و يگان‌هاي قرارگاه فتح توانستند با نفوذ به عمق عراق، تا نهركتيبان پيش بروند و به قرارگاه فرماندهي دشمن دست يابند، امّا نيروهاي پيش تاز كه از جناح چپ با اتكاء به كانال پرورش ماهي وضعيت قابل دفاعي داشتند، از جناح راست در برابر هجوم يگان‌هاي زرهي عراق آسيب‌پذير بودند. قرارگاه‌هاي مجاور نيز كه با استحكامات جديد عراق روبه رو بودند، نتوانستند اين موانع را پشت سر بگذارند و جناح راست قرارگاه فتح را تامين كنند، لذا نيروهاي قرارگاه فتح نيز در تثبيت موقعيت خود موفق نشدند و تنها محدودة پاسگاه "زيد" را تصرف كردند. بدين ترتيب منطقه زيد آزاد و لشكر 9 زرهي عراق كاملاً منهدم شد، امّا هدف اصلي عمليات تأمين نگرديد. [1]

1] برگرفته از کتاب اطلس جنگ ایران و عراق، فشرده نبردهای زمینی، حسن دری،  مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ