درس سي ام
معاد
بعد از مساله توحيد هيچ يک از مسائل عقيدتي به اهميت مساله معاد نمي رسد در قرآن حدود يکهزار و دويست آيه درباره معاد است و تقريبا در تمام صفحات قرآن ذکري از معاد شده است و تقريبا حدود سي مورد بعد از ايمان به خداوند موضوع ايمان به جهان ديگر مطرح شده است مانند: و يومنون بالله و اليوم الاخر، بنابراين ايمان به خداوند و حکمت و قدرت و عدالت او بدون ايمان به معاد کامل نمي گردد.
آثار اعتقاد به معاد
1 ـ ايمان و اعتقاد به معاد به زندگي انسان مفهوم مي بخشد و زندگي اين جهان را از پوچي در مي آورد.
2 ـ اعتقاد به معاد انسان در روند تکاملي خويش قرار داده و او را از تحير و سرگداني نجات مي هد.
3 ـ ايمان به معاد ضامن اجراي تام قوانين الهي، احقاق حقوق مي گردد و به انسان در برابر سختيها نيرو مي بخشد.
4 ـ اعتقاد به معاد انگيزه اصل يتهذيب نفس، عمل به تکاليف شرع، فداکاري و ايثار مي باشد.
5 ـ ايمان به معاد روح دنيا پرستي را که ريشه همه خطايا و جنايات است از بين مي برد و خود عامل ترک گناه است.
در نتيجه ايان به معاد تاثير بسيار عميق و گسترده اي در اعمال انسانها دارد زيرا اعمال انسان بازتاب اعتقادات اوست و به تعبير ديگر رفتار هر انساني با جهانبيني او ارتباط و پيوند مستقيم دارد، کسي که به قيامت اعتقاد دارد در اصلاح خويش و انجام اعمال گوناگون فوق العاده سخت گير و موشکاف است. او هر لحظه بخواهد هر کاري انجام دهد آثار قطعي آن را در مقابل مقابل چشمان خود مي بيند بنابراين هميشه مراقب رفتار خويش است.
در مقابل انسانهائيکه عقيده و توجه به جهان پس از مرگ ندارند زندگي دنيا برايشان پوچ و بي محتوان و تکراري است اگر زندگي دنيا را بدون جهان ديگر در نظر بگيريم درست مانند اين است که زندگي دوران جنين را بدون زندگي اين دنيا فرض کنيم که چيزي جز يک زندان تاريک نخواهد بود، راستي اگر انتهاي اين دنيا فنا و نيستي هميشگي باشد چقدر تاريک و وحشتناک است حتي مرفه ترين زندگي پوچ و بي معني خواهد بود!.
پس براي چه زنده ايم؟ خوردن غذا، پوشيدن لباس، کار و تلاش، اين زندگي تکراري را دهها سال ادامه دادن که آخر چي؟ آيا واقعا اين آسمان گسترده، اين زمين پهناور اين همه تحصيل علم و اندوختن تجربه و اين همه استادان و مربيان همه براي چند روز زندگي و سپس نابودي هميشگي است؟! اينجاست که پوچي زندگي براي آنها که عقيده به معاد ندارند قطعي مي شود.
اما کسانيکه عقيده به معاد دارند، دنيا را مزرعه اي براي آخرت مي دانند، کشتزاري که بايد در آن بذر افشاني کرده تا محصو آن را در يک زندگي جاويدان و ابدي برداشت کنيم، دنيا گذرگاه و پلي است که بايد از آن عبور کرده و به مقصد برسيم آن هم مقصدي که بقول قرآن: فيها ما تشتهيه الانفس و تلذ الاعين (در بهشت آنچه انسانها ميل دارند موجود است، آنچه از ديدنش چشمها لذت مي برند). 1
عظمت چنين عالمي را لاعين رات و لا اذن سمعت (نه هيچ چشمي مانندش را ديده و نه هيچ گوشي شنيده)، چقدر گوارا و شيرين است رنج و تلاش براي رسيدن به چنين مقامي و چقدر آسان است تحمل مشکلات و نارحتيها، زيرا در نهايت آرامش ابدي و جاوداني است.
پس نخستين اثر اعتقادبه جهان پس از مرگ، مفهوم دادن و هدف بخشيدن به زندگي است زيرا از نظر معتقدين به قيامت، مرگ نيستي و نابودي بلکه دريچه اي به يک زندگي جاويدان است.
اثار عقيده به معاد از نظر قرآن
از آنجا که عقيده به معاد عاملي مهم در تربيت انسانهاست و محرکي نيرومند براي اعمال نيک و خدمت به جامعه، و در ضمن عامل بازدارنده قوي در برابر گناه و خطا کاري مي باشد، در قرآن قسمت مهمي از مسائل تربيتي از اين راه دنبال شده است، در بعضي آيات مي فرمايد نه تنها ايمان و اعتقاد بلکه ظن و گمان به معاد آثاري عميق دارد.
1 ـ الا يظن اولئک انهم مبعوثون ليوم عظيم يوم يقوم الناس لرب العالمين. (آيا گمان نمي کنند آنها که در روز بزرگي بر انگيخته خواهند شد روزي که همه مردم در پيشگاه پروردگار حاضر مي شوند). 2
2 ـ در آيه ديگر مي فرمايد حتي اميد و رجاء به جهان ديگر براي جلوگيري از گناه و انجام عمل صالح کافي است: فمن کان يرجو لقاء ربه فليعمل عملا صالحا و لا يشرک بعباده زبه احدا (پس کسيکه اميد به ملاقات پروردگارش دارد بايد عمل صالح انجام داده و هرگز شرک به او نياورد). 3
3 ـ قرآن تصريح مي فرمايد که اعمال و رفتار انسان رنگ ابديت به خود مي گيرد و فرداي قيامت از او جدا نخواهد شد، يوم تجد کل نفس ما عملت من خير محضرا و ما عملت من سوء تودلو ان بينها و بينه امدا بعيدا (روزي که انسان هر کار نيک خود را حاضر مي بيند و همچنين بديهاش را مي بيند بطوريکه آرزو مي کند اي کاش بين من و اين بديها فاصله اي طولاني بود). 4
4 ـ معتقد به قيامت هيچ کار خوب يا بدي را کوچک نمي پندارد زيرا طبق آيات قرآن به ذرات کوچک هم رسيدگي مي شود فمن يعمل مثال ذره خيرا يره و من يعمل مثقال ذره شرايره (پس کسيکه به مقدار ذره اي کار نيک انجام دهد مي بيند آنرا و کسيکه مقدار ذره اي بدي کند مي بيند آنرا). 5
شخصي وارد مسجد پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله و سلم شد و گفت يا رسول الله به من قرآن بياموز حضرت يکي از ياران را معرفي کردند که به او قرآن تعليم دهد همان روز گوشه اي از مسجد نشستند معلم سوره زلزال را به او تعليم داد وقتي به آيه مذکور رسيدن آن مرد کمي فکر کرد و پرسيد اين جمله وحي است؟ معلم گفت آري، گفت بس است مرا، من درس خود را از اين آيه گرفتم حالا که همه کارهاي ما از کوچک و بزرگ، خوب و بد حساب دارد تکليف من روشن شد و همين جمله براي زندگي من کافي است خداحافظي کرده و رفت، معلم خدمت پيغمبر اکرم صلي الله عليه و آله و سلم آمده و جريان را به عرض رسانيد، حضرت فرمودند رجع فقيها يعني اگر چه رفت ولي همه چيز را فهميد و رفت.
5 ـ معتقد به قيامت در راه خداوند سخت ترين مشکلات را تحمل نموده و براي رسيدن به سعادت اخروي حتي از زندگي دنيا مي گذرد، مانند ساحران که وقتي معجزه حضرت موسي عليه السلام را ديدند و دانستند او از جانب خداست همه به رسالتش ايمان آوردند فرعون به آنها گفت دست و پاي شما را قطع مي کنم و شما را بردار مي کشم آنها در جواب گفتند: فاقض ما انت قاض انما تقضي هذه الحيوه الدنيا انا آمنا بربنا ليغفرلنا خطايانا و ما اکرهتنا عليه من السحر و الله خير و ابقي (هر چه مي خواهي بکن که نهايت کاري که مي تواني بکني فقط بر دنياي ماست بدرستيکه ما ايمان به پروردگارمان آورديم تا بيامرزد گناهان ما را و آن سحري که تو ما را بر آن مجبور کردي و خداوند بهتر و پاينده تر است). 6
در مقابل کسانيکه عقيده ندارند: (بگو آيا خبر دهم به شا که زيانکارترين شما کيست آنانکه تمام کوشش آنها در زندگي دنيا ظايع شده و فکر مي کنند درست عمل مي کنند کسانيکه آيات خداوند و ملاقات او را انکار کردند پس کارهايشن تباه شد).7
تمرين:
1 ـ اثار اعتقاد به معاد را بيان کنيد.
2 ـ زندگي کسي که اعتقاد به معاد ندارد چگونه است؟
3 ـ فشرده اي از آثار عقيده به معاد را بيان کنيد.


1 ـ سوره زخرف، آيه 71.
2 ـ سوره مطففين، آيه 5 ـ 7.
3 ـ سوره کهف، آيه آخر.
4 ـ سوره آل عمران، آيه 29.
5 ـ سوره زلزال، آيه آخر.
6 ـ سوره طه، آيه 75.
7 ـ سوره کهف، آيه 104.